Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Pomiń baner

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Wkład polski w budowę ośrodka FAIR

Ważnym zapisem Konwencji FAIR jest wymaganie nałożone przez polskiego sygnatariusza na zadeklarowany wkład polski w budowę ośrodka FAIR, aby co najmniej połowa wnoszonej kwoty była wydana na budowane w Polsce elementy infrastruktury ośrodka oraz na przygotowywaną aparaturę eksperymentalną do planowanych badań. Wnoszony w ten sposób wkład w budowę ośrodka FAIR przez międzynarodowych partnerów przedsięwzięcia nosi nazwę wkładu rzeczowego.

Po podpisaniu Konwencji FAIR oraz wyznaczeniu przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego polskiego udziałowca w spółce FAIR GmbH (Uniwersytet Jagielloński), powołano w Uniwersytecie Jagiellońskim zespół (Rada Udziałowca w spółce FAIR GmbH oraz Biuro Projektu FAIR), który między innymi zawiera kontrakty na budowę w Polsce wkładów rzeczowych. Takie podejście pozwala na wykorzystanie środków przeznaczonych na udział Polski w projekcie FAIR, również na rozwój w Polsce nowatorskich rozwiązań i technologii w przemyśle oraz w badaniach naukowych.

Przyznane przez FAIR Council do realizacji przez polskiego udziałowca zadania na wkłady rzeczowe pokrywają obecnie ponad 95% kwoty zadeklarowanej w Konwencji FAIR przez Polskę. Polskie wkład można podzielić na dwa obszary:

  • infrastrukturę badawczą,
  • aparaturę badawczą (eksperymenty). 

Polski wkład rzeczowy w infrastrukturę badawczą ośrodka FAIR to głównie urządzenia kriogeniki dla akceleratorów, których projektowaniem i budową zajmuje się Politechnika Wrocławska (PWr) w ramach następujących kontraktów:

  1. Kontrakt BPL, który polega na zaprojektowaniu, zbudowaniu, dostarczeniu do ośrodka FAIR oraz zamontowaniu kriogenicznego systemu bocznikowego dla akceleratora SIS 100. System ten jest pierwszym systemem dystrybucji helu do magnesów nadprzewodzących, w którym w pojedynczej osłonie próżniowej zachodzi równoczesny transport płynów kriogenicznych oraz dystrybucja prądu przepływającego przez nadprzewodnikowe kable z wewnętrznym systemem chłodzenia. Pierwszy element systemu wyprodukowany w Polsce został przetransportowany do ośrodka FAIR w 2017 r. i przeszedł pozytywnie testy.

  2. W ramach kontraktów FEEDBOX oraz CLB, PWr projektuje, zbuduje oraz dostarczy do ośrodka FAIR skrzynie zasilające, które będą połączone ze skrzyniami przepływu prądu (CLB), tworząc część opracowanego systemu kriogeniki w sektorze 5 akceleratora SIS 100. Skrzynie są częścią wysoce złożonej instalacji kriogenicznej i elektrycznej.

  3. Trwają obecnie ostateczne uzgodnienia największego kontraktu przygotowywanego do realizacji w Polsce, którego celem jest zaprojektowanie, zbudowanie, dostarczenie do ośrodka FAIR oraz zamontowanie systemu urządzeń kriogeniki lokalnej dla separatora fragmentów (SFRS), która podzielona jest na 9 podstruktur. To olbrzymie przedsięwzięcie ma zapewnić stabilną pracę kriogeniczną kriostatów magnetycznych.

Zadania na realizację wkładów rzeczowych w infrastrukturę akceleratorową realizują jeszcze Politechnika Gdańska (elektroniczne urządzenia testujące magnesy dipolowe oraz magnesy kwadrupolowe dla akceleratora SIS 100) oraz firma PREVAC (opracowanie i produkcja detektorów SEM GRID 4 różnych modeli wraz z okablowaniem do przeprowadzania testów w próżni).

Polski wkład rzeczowy w aparaturę badawczą ośrodka FAIR obejmuje urządzenia dla wszystkich czterech filarów programu badawczego zaplanowanego w ośrodku FAIR, a realizowanych w ramach następujących międzynarodowych zespołów naukowych:

  1. APPA (Atomic, Plasma Physics and Applications - fizyka atomowa, fizyka plazmy i zastosowania)

    • Dla badań zespołu APPA naukowcy z Instytutu Fizyki UJ zrealizowali już kontrakt na przebudowę systemu wygrzewania pierścienia akumulacyjnego CRYRING.
    • Trwają uzgodnienia kontraktu, którego wykonawcą będzie zespół naukowców z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach na budowę spektrometru typu Von Hamos dla promieniowania X.
  2. CBM (Compressed Baryonic Matter - skompresowana materia barionowa)

    • Dla badań zespołu CBM, naukowcy z Instytutu Fizyki UJ we współpracy z Politechniką Krakowską oraz firmą ZUGIL S.A w Wieluniu zrealizowali już kontrakt na zaprojektowanie, konstrukcję oraz zmontowanie wysokiej precyzji ramy dla kalorymetru elektromagnetycznego wykorzystywanego w eksperymencie HADES.

    • Inny zespół naukowców z Instytutu Fizyki UJ rozpoczął realizację dwóch kontaktów na wkłady rzeczowe do aparatury badawczej eksperymentu CBM. W ramach pierwszego kontraktu zaprojektowane oraz wyprodukowane będą płyty elektroniki czołowej dla odczytu detektora wierzchołka do rekonstrukcji śladów cząstek naładowanych w pobliżu punktu produkcji. Celem drugiego kontraktu jest opracowanie procedur testowych dla płyt odczytu detektora wierzchołka.

    • Naukowcy z Akademii Górniczo-Hutniczej realizują kontrakt na wyprodukowanie i przetestowanie specjalnie zaprojektowanych dla detektora wierzchołka układów scalonych typu ASIC o wysokim stopniu integracji.

    • Grupa naukowców z Politechniki Warszawskiej negocjuje założenia techniczne wkładu rzeczowego do eksperymentu CBM, którego celem jest dostarczenie oprogramowania do płyt odczytu elektroniki czołowej dla detektora wierzchołka.

  3. NUSTAR (NUclear STructure, Astrophysics and Reactions – struktura jądrowa, astrofizyka i reakcje)

    • Grupa naukowców z Instytutu Fizyki Jądrowej PAN negocjuje założenia techniczne wkładu rzeczowego do jednego z eksperymentów zespołu NUSTAR o akronimie HISPEC/DESPEC badającego strukturę jądra przy pomocy spektroskopii promieniowania g o wysokiej rozdzielczości. Kontrakt ten obejmował będzie cztery zadania, które dotyczą zarówno strony technicznej przygotowywanego eksperymentu jak i oprogramowania akwizycji danych.

  4. PANDA (Proton Annihilation at Darmstadt – anihilacja protonu w Darmstadt)

    • Dla planowanych badań zespołu PANDA, naukowcy z Instytutu Fizyki UJ rozpoczęli realizację kontraktu, którego celem jest budowa precyzyjnego detektora rekonstrukcji śladów cząstek, którego konstrukcja będzie oparta na detektorach słomkowych. W ramach tego kontraktu będzie również zaprojektowany i wykonany system umocowania detektora oraz dystrybucji gazu oraz wysokiego napięcia.

    • Naukowcy z Akademii Górniczo-Hutniczej we współpracy z naukowcami z Instytutu Fizyki UJ realizują kontrakt na zaprojektowanie i wykonanie specjalnego układu elektronicznego typu ASIC oraz płyt odczytu dla detektora słomkowego.

    • Grupa naukowców z Narodowego Centrum Badań Jądrowych opracowuje system sterowania wiązką tarczy klasterowej. System ten składał się będzie z układu elektronicznego koniecznego do obsługi źródła wiązki klastra, absorbera wiązki klastrów oraz koniecznego oprogramowania.

Współpraca Wydziału FAIS z przemysłem

Wykonawca, nr zadania lub projektu, kierownik projektu, opis Współpraca z przemysłem

1.  PREVAC

Przedmiotem umowy jest opracowanie i produkcja detektorów SEM GRID 4 różnych modeli wraz z okablowaniem oraz przeprowadzeniem testów w próżni.
PREVAC sp z o.o. z Rogowa - opracowanie i produkcja detektorów SEM GRID 4 różnych modeli wraz z okablowaniem oraz przeprowadzeniem testów w próżni.

2. UJ

Prof. Piotr Salabura

Celem projektu było opracowanie i konstrukcja ramy dla Kalorymetru elektromagnetycznego. Jest to pierwsze zakończone sukcesem zadanie zrealiowane prawidłowo i w terminie. 

Podpisano umowy z dwoma firmami:

  • TEKOM sp. c. na zakup projektu technicznego ramy kalorymetru dla HADES ECAL
  • ZUGIL S.A. na wykonanie ramy kalorymetru dla HADES ECAL

3. UJ

Prof. Andrzej Warczak

Celem projektu była przebudowa systemu wygrzewania CRYRING w Eksperymentalnym Pierścieniu Akumulacyjnym (ESR). W ramach realizacji umowy pracownicy z UJ w czasie wyjazdu wykonywali prace w  FAIR w Niemczech. Jest to drugie zadanie zakończone w ramach realizacji projektu FAIR.

Podpisano umowę z firmą Mil Heating System GmbH z siedzibą w Niemczech na dostarczenie płaszczy oraz taśm grzewczych.

4. UJ

Prof. Paweł Staszel            

Przedmiotem umowy jest opracowanie procedur badawczych dla modułów i zaopatrzenia w czujniki Krzemowego Systemu Rekonstrukcji Śladów (STS_ Silicon Tracking System). STS to system detektorowy służący do pomiaru cząstek naładowanych w eksperymencie CBM. W ramach tego projektu UJ zakupił za ponad 2 mln zł mikro sensory dla STS. 
W ramach projektu zapłacono spółce FAIR GmbH za zakup sensorów.

5. UJ

Prof. Paweł Staszel                     

Celem projektu jest opracowanie i wyprodukowanie płyt przednich do Krzemowego Systemu Rekonstrukcji Śladów (STS_ Silicon Tracking System) wraz z przeprowadzeniem testów. Na podstawie podpisanej umowy ze Spółką FAIR GmbH ma zostać dostarczonych 2000 płytek.

Podpisano umowę z firmą Nowoczesna Elektronika na wykonanie projektu płytki drukowanej FEB8

6. UJ

Prof. Jerzy Smyrski

Celem projektu jest budowa stacji monitorujących detektora Forward Tracker.  W jego ramach będą zakupione i prototypowane moduły rurkowe, konstrukcje wsporowe, system dystrybucji gazu oraz wysokiego napięcia.